شاید این مساله خیلی رایج نباشد که یک بنا، نماد یا سمبل یک کشور یا ملت محسوب شود، اما بناهایی همچون برج ایفل در فرانسه ، ساختمان امپایراستیت در ایالات متحده و برج‌های پتروناس در مالزی این گونه هستند.

آسمان خراش ها با اينكه در اقصي نقاط جهان با شكوه و زيبايي خاصي سر برافراشته­اند. اما در عين حال با مخاطرات زيادي نيز روبه رو هستند. ليكن با وجود احتمال روبه رو بودن با چنين خطراتي ، معماران همچنان به طراحي ساختمان­ها بلند و بلندتر ادامه مي­دهند و اين كار به مسابقه­اي براي تسخير آسمان و كسب عنوان بلندترين ساختمان جهان تبديل شده است.

در نگاهي كلي به معماري معاصر جهان ، مي­توان به نمونه هاي بي­نظيري از آسمان خراش­ها دست يافت. اين آسمان خراش هاي عظيم با هر انگيزه و در پاسخ به هر نيازي كه ساخته شده­اند، متكي بر پيشرفت هاي تكنولوژي هستند.

برج­هاي دوقلوي پترناس (Petronas Towers) در كوالالامپور يكی از شاخص­ترين نمونه­هاي آسمان خراش­ها در عصر حاضر به شمار مي روند، که همزمان با شکوفایی اقتصادی قاره آسیا در مالزی واقع در کرانه اقیانوس آرام ساخته شدند طي سال­هاي 1992 تا 1998 در زمینی که سابق بر این پیست اتومبیلرانی بود، در مركز ناحيه اقتصادي شهر توسط معمار مشهور “سزار پلي ” (Cesar Pelli) طراحي و ساخته شده­اند.شرکت ملی نفت مالزی برای توسعه عملیات اجرایی خود نیاز به مقری جدید داشت که این امر در نهایت منجر به ساخت این برج‌ها شد.

هر یک از این برج‌های 88 طبقه با مناره­هايي به بلندي 30 متر ، فضایی معادل 218 هزار متر مربع را به خود اختصاص داده‌اند كه اين برج­ها كه به عنوان يك نشانه شهري ،سمبل معماري معاصر مالزي نيز به شمار مي­روند و از جمله طرح هاي شاخص در زمينه استفاده از تكنولوژي هستند که جايزه معماري آقاخان را در سال 2004 نصيب خود نموده­اند.

این برج­ها ترکیبی بی­همتا و بی­نظیر از جنبه­های مذهبی و اقتصادی است، برج های ۶/۱ میلیارد دلاری پتروناس مشتمل بر یک فروشگاه بزرگ ۲۴هزار متری همراه با امکانات تفریحی مختلف، پارکینگی با گنجایش بیش از ۴۵۰۰ اتومبیل، موزه نفت، خانه ارکستر فیلارمونیک مالزی، یک مسجد و ساکن کنفرانس چند رسانه­ای است که شکوه و عظمت آن را بیش از پیش نمایان می­سازد.

در طبقه پایین برجها مجتمع خرید بزرگ سوریا قرار دارد. در طبقه پایین KLCC آکواریم زیبایی قرار دارد که در آن شما از دالان شیشه‌ای زیر آب کوسه‌ها و سفره ماهی‌های غول پیکر را از نزدیک خواهید دید. نمایندگی شرکت سونی و اغلب مارکهای لباس شاید از مراکز دیدنی این برج باشند. در طبقه بالای فروشگاههای برج سینما و فروشگاه کتاب بزرگی قرار دارد. موزه آثار هنری این برجها نیز شایان توجه است.

فضایی که برج‌های پتروناس اشغال می‌کنند به شکل یک ستاره 8 گوشه با برجستگی‌های دایره مانند است که در آسیا و اسلام متداول است این طرح برگرفته از هنر و سنت اسلامی مالزی است و در واقع سمبل صلح و رستگاری محسوب می‌شود.

برای ساختمانی با این ویژگی‌های خاص چگونگی رفت و آمد مردم در اطراف آن مساله‌ای است که توسط طراحان این برج‌ها مورد توجه قرار گرفته است.

از ورودی اصلی این برج‌ها، افرادی که قصد دارند به طبقات زوج بروند می‌توانند سوار آسانسور شوند، کسانی هم که قصد رفتن به طبقات فرد را دارند می‌توانند با پله برقی یک طبقه بالا رفته تا سوار سری دوم همان آسانسورها شوند. به این ترتیب یک مجموعه آسانسور به دو طبقه همزمان می‌تواند سرویس دهد. قسمت اصلی آسانسورها در مرکز هر برج قرار گرفته است و تمامی آسانسورها دو طبقه هستند.

برای حمل و نقل آسان تر و خالی از اشکال مردم در این برج های ۸۸ طبقه از سه گونه آسانسور مختلف استفاده شده که موارد ایمنی در آن به خوبی رعایت شده است. به این ترتیب اگر یکی از آسانسورها در بین طبقات دچار مشکل شود، می­توان از آسانسورهای همجوار استفاده کرد و مردم به آسانسور مجاور منتقل شوند.

در هر یک از این برجها 24 آسانسور محلی دو طبقه, 5 آسانسور دو طبقه بسیار سریع, 3 آسانسور سرویس کننده و 2 آسانسور مخصوص آتش و 10 عدد پله برقی وجود دارد .

با وجود تمام بلندی و بزرگی این برج ها رفتن از پارکینگ به بالاترین نقطه هر برج فقط نود ثانیه طول می­کشد.

نمای ظاهری ساختمان ترکیبی از فولاد و شیشه است و طراحی آن با دربرداشتن مضامین و درون مایه های هنر اسلامی بازتاب و انعکاسی از حضور دین اسلام در کشور مالزی است. این دو برج به طور آشکار قدرت و وقار را با اصول هندسی در قالب معماری اسلامی نمودار می­سازد. این برج ها دارای ۳۲ هزار پنجره هستند و مدت زمان مورد نیاز برای تمیز کردن شیشه های این برج یک ماه کامل است.

این برج‌ها به دلیل شیشه‌ای بودن دیواره‌شان ظاهری پرزرق و برق دارند، اما در عین حال از ستون‌هایی کنگره‌دار تشکیل شده‌اند که به آنها جلوه‌ای زیبا و ملموس می‌دهند.

بررسی سازه برج های پتروناس

در یک اقدام بی­سابقه برای ساخت این برج­ها از دو شرکت ساختمانی مختلف ژاپنی و کره­ای دعوت به کار شد و این شرکت­ها برای ساخت برج­ها با یکدیگر به رقابت پرداختند و سرانجام سازندگان برج دوم که شرکتی از کره جنوبی بود برنده شدند. به دلیل فقدان فولاد در کشور مالزی و هزینه بالای واردات آن سعی شد در ساخت این برج­ها از بتن آرمه بیشتری استفاده شود.

بلندترین طبقه برج‌های پتروناس 378.5 متر از سطح زمین ارتفاع دارد و بقیه بنا یک اثر معماری مخروطی شکل است و بالای این برج آنتنی که ارتفاع برج را به 527.5 متر می‌رساند، قرار گرفته است.

از دیگر نکات قابل توجه در مورد این برج­ها می­توان به استفاده از 160000 مترمکعب بتن در کل سازه است اشاره کرد.

كاربرد 36 هزار تن آهن در اسكلت فلزي اين برج­ها با روکش فولاد ضد زنگ به متراژ کلی 65000 مترمربع، دو نمونه بي­نظير از بزرگترين سازه­هاي فلزي تاريخ را به نمايش گذاشته است. این رقم وقتی عجیب­تر به نظر می­رسد که بدانید میزان آن بیش از وزن ۳ هزار فیل است.

پي­ريزي برج­هاي پتروناس به صورت گسترده به ضخامت 4.5 متر، در مساحتي بيش از 5/1 هكتار و حجمي معادل 70 هزار تن بتن ، كه 3 روز متوالي ، 24 ساعته ادامه داشت، بزرگترين پي­ريزي يكباره­اي مي­باشد كه تا به آن در تاريخ انجام گرفته است که در زیر هر برج با 104 شمع 60 تا 115 متری حمایت شده است.

اين پي عظيم ، به تنهايي قادر به تأمين مقاومت ساختمان در طول يك زلزله عظيم نخواهد بود. از اين­رو در برج­هاي دوقلوي پتروناس 14 دمپر نصب شده است. اين وسيله كه در خرپاهاي مورب سازه فلزي نصب مي­گردد، لرزش ساختمان را در طول زلزله كاهش مي دهد و درست مانند يك كمك فنر اتومبيل عمل مي­كند. يك آسمان خراش با دمپر مي تواند عمل كند. يك آسمان خراش معمولي، انرژي توليد شده توسط زلزله راجذب كند هر چه زلزله طولاني­تر باشد، دمپر مي­تواند موثرتر باشد و با هر موج زلزله، انرژي بيشتري جذب كند.

هنگام برخورد باد با يك برج­، ساختمان مانند بادبان قايق عمل مي­كند. براي اين كه ساختمان بتواند نيروي باد را تحمل كند، بايد به قدري انعطاف پذير باشد كه بتواند مقداري از نيروي باد را جذب كند و در عين حال به اندازه كافي مستحكم باشد تا آسيبي نبيند. برجهاي دوقلو با ارتفاع تقريبي 460 متر، به گونه­اي طراحي شده­اند كه بتوانند بادهاي ويران كننده­اي را كه در فصل تايفون مي­وزند، تحمل كنند. اين تند بادها كه به سرعتي بالاي 140 كيلومتر در ساعت نيز مي­رسند، طراحي هر نوع آسمان خراشي را در اين منطقه با مشكلات متعدد مواجه مي­كند .

سزار پلي داراي ديدگاهي بود كه به رفع اين مشكل كمك مي كرد: ” ما پيشنهاد كرده ايم بين دو برج در طبقات 41 و 42 يك پل ارتباطي باشد، این دو برج با یک پل آسمانی 58.4 متری و در ارتفاع 170 متری از سطح زمین به هم متصل شده اند و این پل بطور یکپارچه بلند شده و با یک تکیه گاه زاویه دار حمایت می شود.

البته این پل از ابتدا در طرح اصلی وجود نداشته و وقتی طی ساخت یکی از این برج ها یک تغییر و انحراف بسیار کوچک رخ داد، تنها راه حل ممکن برای این مسئله ساخت این پل هوایی عظیم بود که توسط یک شرکت کره ای ساخته شد.

معمار این پل به آن “مدخلی به آسمان” می­گوید چرا که مانند یک دروازه تاریخی است. اين پل با تكيه­گاه­هاي خود، دروازه­اي به سوي آسمان مي­سازد، دو پل دو طبقه­ای در میان آن طبقات به هم متصل شده­اند.

اما ديدگاه معماري پلي با شرايط فيزيكي برج ها مغايرت پيدا كرد، زيرا مي­بايست خود را با حركت هاي مختلف هر كدام از دو برج مطابقت دهد كه در اين حالت انعطاف پذيري مستقل هر برج ، به علت اتصال به يك پل مشترك ، عملا غير ممكن مي­گردد.

این پل هوایی علاوه بر داشتن حالت تفریحی به عنوان ابزاری امنیتی هم به شمار می­رود و مردم می­توانند در مواقع آتش سوزی و یا سایر موارد اورژانسی در یک برج با عبور از پل مربوطه خود را به برج دیگر برسانند. هرچند اتفاقی که در سپتامبر ۲۰۰۱ افتاد نشان داد این پل در مواقعی که هر دو برج در معرض خطر هستند و باید به طور همزمان تخلیه شوند هیچ کارآیی نخواهد داشت و ظرفیت پلکان­های معمولی و اضطراری نیز در زمان وقوع چنین حادثه­ای کافی نیستند.

خطر واقعي زماني است كه بادهاي چرخان همزمان از زواياي مختلف به برج­هاي دوقلو برخورد كنند و برج­ها در جهات مختلف خم شوند، در اين هنگام ، اين پل 900 تني جدا خواهد شد و به پياده­رو شلوغ پايين سقوط خواهد كرد. براي حل اين مشكل خاص طراحي ، مهندسين وسيله اي را از فن آوري زلزله قرض گرفتند.

دوپايه استوانه­اي پل كه 35 متر طول و هر كدام 60 تن وزن دارند، دمپرهاي عظيمي هستند كه در هنگام خم شدن و تكان خوردن هر ساختمان كشيده و به جاي خود باز مي­گردند. براي پيشگيري از شكسته شدن پل و برج ها ، به صفحه هايي گردان وصل مي­شوند كه مي­توانند حداقل 45 درجه در هر جهت بچرخند. به اين ترتيب پايه­هاي دمپر، چرخش و پيچش را جذب مي­كنند ، در حالي كه سيستم تكيه­گاه داخلي پل بدون حركت باقي مي­ماند.

ساختار پيچيده برج­هاي دوقلوي پتروناس، نمونه­اي از تلاش و همكاري تنگاتنگ معماران و مهندسان سازه در تحقق بخشيدن به روياي تسخير آسمان محسوب مي­شود. مسلماً با پيشرفت تكنولوژي، روياي ساخت آسمان خراش­هايي جامه عمل به خود خواهد پوشيد كه حتي در تصور بشر كنوني نيز نمي­گنجد. شايد بتوان گفت چالش آينده، خلق ساختمان­هاي بلندتري باشد كه در عين برخورداري از تكنولوژي پيشرفته، هم زيبا و باوقار باشند و هم به قصد خدمت به مردم و ارتقا محيط شهري ساخته شده باشند.

طراحي آسمان خراش­ها، به لحاظ ايجاد فرم­هاي سازه­اي، از پيچيدگي­هاي خاصي برخوردار است. اين موضوع از يك سو به وجود تخصص­هاي متعدد درگير در طراحي اين ساختمان­ها بر مي­گردد و از سوي ديگر هر چه ساختمان بلندتر مي­شود ، شدت نيروهاي طبيعي جاذبه ، باد و زلزله افزايش مي­يابد. در نتيجه ، تدابير سازه­اي براي مقابله با اين نيرو به جنبه مهمي در طراحي ساختمان­هاي بلند تبديل مي­شود. همين امر فرم ساختمان هاي بلند را تا حد نسبتا زيادي از نحوه طراحي سازه آنها متأثر مي­سازد.